Vorige week liep ik nog in een korte broek en een t-shirt en ineens slaat het weer om. Tien graden kouder en alweer een boel regen gehad. Veel mensen vinden dat minder, maar ik geniet ervan, want ineens zijn ze er weer. Ze schieten uit de grond, de paddenstoelen en zwammen. Daarnaast komen de herfstkleuren nu overal in beeld. Het wordt de komende tijd heel kleurrijk in de bossen en in de landschappen. Bladeren in allerlei tinten rood, geel, bruin en ook de paddenstoelen en zwammen zien er altijd kleurrijk uit. Vooral de russula’s hebben schitterende en veel verschillende kleuren. En natuurlijk is er een paddenstoel waar iedereen naar uitkijkt, namelijk de vliegenzwam oftewel de rood met witte stippen-paddenstoel.

Vliegenzwam

De vliegenzwam behoort tot de steeltjeszwammen. Deze groep is zo genoemd, omdat de naam verwijst naar kleine steeltjes waarop de sporen groeien. Die sporen worden gevormd aan de onderkant van een hoed. De term steeltjes verwijst dus niet naar de steel waarop de hoed van een paddenstoel staat! Bij die groep van steeltjeszwammen horen ook de boleten, zoals het bekende eekhoorntjesbrood.

Vliegenzwammen groeien, net als de meeste paddenstoelen, als een massa van witte schimmeldraden (de zwamvlok) onder de grond.. Als het kouder en vooral vochtiger wordt, vormen deze zwamvlokken vruchtlichamen (paddenstoelen), waarin sporen zitten. De vliegenzwam begint als een soort ei, wat ondergronds ontstaan op de zwamvlok. Rondom dit ei zit een vlies en zogenaamd buitenvlies. Door het groeien van de paddenstoel barst het ei open. De resten van het buitenvlies kan je later terugvinden als de witte stippen op de hoed. Aan de onderzijde van de hoed zit ook een vlies. Dit geeft bescherming aan de plaatjes oftewel lamellen en de sporen, die aan die onderkant zitten. Als het vruchtlichaam oftewel de paddenstoel verder groeit, breekt het tweede vlies en vind je de resten als een soort mantel terug op de steel.

Iets aparts

De vliegenzwam, en ook nog andere soorten, hebben iets aparts. Ze leven namelijk samen met de wortels van boomsoorten. Men noemt dat: Mycorrhiza. Letterlijk betekent dit ’zwamwortels’, wat weer staat voor een sprekend voorbeeld van samenwerking in de natuur. De zwamdraden van dit soort paddenstoelen zijn vervlochten met de fijnste boomwortels. In ruil voor door de boom gemaakt voedsel zorgen de zwammen voor voedingstoffen, die de boom hard nodig heeft. Kortom; een fantastische samenwerking. Boom en zwam kunnen niet buiten elkaar. Daarom zie je vliegenzwammen altijd in de buurt van berken, grove dennen en zomereiken.

Vliegen vangen

Vroeger werd de vliegenzwam gebruikt om vliegen mee te vangen. Stukjes van de hoed werden dan in een ondiepe schaal melk gelegd, meestal met een beetje suiker of honing. De vliegen dronken dan van deze melk en legden het loodje. Ook in de mythologie kwam de vliegenzwam voor. Bijvoorbeeld in de Germaanse mythologie staat dat vliegenzwammen zijn ontstaan door uit het op de grond gevallen schuim uit de mond van Wodans paard, Sleipnir.